Işık Dosyası -7- Renk Isısı

RENK ISISI

Işık kaynaklarının renk kalitesi sağladıkları ışığın renk ısı derecesiyle ifade edilir. Birimi Kelvin’dir (K). Kelvin derecesi mutlak sıfırdan başlayarak sıcaklıkların ölçü derecesidir. 0˚ C=273,16 K dır. Kelvin derecesi kelvinmetreyle ölçülür.

Gün ışığının (daylight) renk ısı derecesi 5600 K dır. Gün ışığının renk ısı derecesi ve verdiği ışık miktarı yapay ışıklara göre hiç de durağan değildir. Günün değişik saatleri, bulutlu, bulutsuz durumlar, sisli, puslu vb. atmosfer koşullarında renk ısısı sürekli değişir. Renk ısısı (K değeri) arttıkça renkler maviye, düştükçe sarıdan, turuncu ve kırmızıya doğru yaklaşır.

Görünür spektrumun kırmızı, yeşil ve mavi olmak üzere üç ana banda ayrıldığı göz önüne alınırsa bir ışık kaynağının verdiği ışığın renk niteliği kırmızı, yeşil ve mavi ışınların % oranlarıyla tanımlanabilir. Normal gün ışığında üç ana rengin eşit oranlarda bulunduğunu kabul edersek, yaklaşık ve basit bir analiz bize şu değerleri verir;

Kelvinmetre(color   temperature meter)

Işık Kaynağı -       Mavi Işık   Yeşil Işık   Kırmızı Işık 

  

Gün ışığı                      %33         %34              %33 

Berrak flaş lambası       %26        %34              %40 

Photoflood                     %21       %34              %45 

Normal ev lambası        % 11       % 34             % 55

Çeşitli ışık kaynaklarının yaklaşık K (Kelvin) renk ısı değerleri:

Kızdırılmış demir 800-1250K, Mum ışığı 1900-2000K, Gün batımında güneş ışığı2000K,Araba farı2500-2800K, Şömine ateşi  2800K, 100w ev ampulü(akkor) 2860K, 500w projeksiyon ampulü 3100K, 1000w tungsten halojen 3100-3200K, Halojen stüdyo lambaları 3200K, Halojen quartz tüp lambalar 3400K, Normal photoflood ampulü 3400K, Floresan ampul 3700K,  Ay ışığı 4700K, Daylight tipi Floresan 4800K, Elektronik flaşlar 5500K, Gün ışığı (10.00-14:00saatleri)5500K, HMI lambalar 5600-6500K, Gün ortası güneşi+gökyüzü ışığı 6500K, Bulutlar 6000-6500K, Bulutsuz gökyüzü 7000-14000K, Sisli hava ışığı 8400K, Mavi gökyüzü(gölgede)12000K dır.  

Renk ısılarının yaklaşık değerlerle “ilişkili renk ısısı”(Correlated Color Temperature) olarak gösterilmesinin nedeni bize ölçümlerde mavi, turuncu konusunda büyük ölçüde bilgi vermesinin yanı sıra film ve video çekimlerinde magenta ve yeşil unsurlarda yanıltıcı olmasıdır. Bazı renk ölçerlerde ölçümler sayısal değer yerine, rengi “magenta-yeşil” ölçeğinde normale getirmek için gereken filtre değeri olarak verilir.

IŞIK FİLTRELERİ

Gün ışığına dengelenmiş (daylight film) ya da tungsten ışığa dengelenmiş (tungsten film) kullanımına göre filtreleme yapılır. Film ve video yapımlarında kullanılan üç temel filtre grubundan söz edebiliriz. Bunlar; Dönüştürme, Işık Dengeleme ve Renk Düzeltme Filtreleridir.

Yapılacak çekimlerde ortamda istenen ışık koşulları ile ilgili renklerin doğru yansıtılması adına renk düzeltme filtreleri üretilmiştir. 5600 K renk ısısında bir daylight ışık kaynağıyla çekim yapılıyorsa ve kullanılan film 3200 K’lık tungsten ışık koşullarına uygun bir filmse o zaman ışığımızın 5600 K‘lık renk ısısını 3200 K’ya dönüştürmemiz, yani düzeltmemiz gerekecektir. Aksi taktirde çekimlerde elde edilen görüntülerde mavi renk baskın çıkacaktır.

Yukarıdaki örnekteki gibi “Dönüştürme Filtreleri” mavi-turuncu ekseninde CTO (Color Temperature Orange), CTB(Color Temperature Blue) çalışır ve filmin renk duyarlılığıyla ilgili temel renk dengesini kurarlar.

Mavi Renk Düzeltme Filtreleri   Işık Geçirme Oranı  Renk Isısı Değişikliği

CTB(Color Temperature Blue) 80

Tam mavi                                               %36                      3200>5500K

3/4 mavi                                                 %41                      3200>4700K

1/2 mavi                                                 %52                      3200>4100K

1/3 mavi                                                 %64                      3200>3800K

1/4mavi                                                  %74                      3200>3500K

1/8 mavi                                                 %81                      3200>3300K

2 mavi                                                    %10                      3200>10000K

CTO(Color Temperature Orange) 85

Amber Düzeltme Filtreleri 

Tam turuncu                                           %36                       5600>3200K

3/4   turuncu                                           %47                       5600>3300K

1/2   turuncu                                           %58                       5600>3500K

1/3   turuncu                                           %73                       5600>4100K

1/4   turuncu                                           %81                       5600>4700K

1/8   turuncu                                           %92                       5600>5000K

2      turuncu                                           %23                       5600>1250K

Işık kaynakları için jelatin filtreler

Işık Dengeleme Filtreleri ısıtma ve soğutma filtreleridir. Tayfsal enerji dağılımının tüm bölümlerini etkiler. Mavi-turuncu ekseni daha az etkilenir.

82 ışık dengelemede soğutucu filtrelerdir(Mavi filtreler).

81 ışık dengelemede ısıtıcı filtrelerdir(sarı-turuncu filtreler).

Cool White  Fluorescent (soğuk beyaz fluorescent) Rosco firmasının Plusgreen 50 filtresi ile 3200K Tungsten’e dengelenebilir, Fluorofilter ile yine 3200K’ya, Minusgreen filtresiyle ile Daylight 5500K’ya dengelenebilir.

Sinema ve fotoğrafçılıkta  ayrıca ışık şiddetini düşürmek amaçlı (ND)ve efekt amaçlı bir çok renk filtresi kullanılır. İster ışık kaynağı ister kamera önünde olsun kullanılan filtrelerde ışık geçirgenliğine bağlı olarak diyafram kayıpları söz konusudur.

Doğal Yoğunluk Filtreleri(Natural Density)

ND filtreler ışık kaynağından gelen ışığın renk ısısını değiştirmeden sadece lüks değerini (şiddetini) değiştirir.

Filtre              Işık Geçirme Oranı     Diyaframa etkisi

ND 1,5                        %70                    1/2f stop

ND 3                           %50                    1f stop

ND6                            %25                    2 f stop

ND9                            %12                    3 f stop

Mavi Filtreler					Amber Filtreler
Filtre	EV artımı	Değişim	Mired		Filtre	EV artımı	Değişim	Mired
80A	2	3200K -5500K	-131		81	1/3	3300K to 3200K	+9
80B	1 1/3	3400K - 5500K	-112		81A	1/3	3400K to 3200K	+18
80C	1	3800K - 5500K	-81		81B	1/3	3500K to 3200K	+27
80D	2/3	4200K to 5500K	-56		81C	1/3	3600K to 3200K	+35
82C	2/3	2800K to 3200K	-45		81D	1/3	3700K to 3200K	+42
82B	2/3	2900K to 3200K	-32		81EF	1/3	3850K to 3200K	+53
82A	1/3	3000K to 3200K	-21		85C	2/3	5500K to 3800K	+81
82	1/3	3100K to 3200K	-10		85	2/3	5500K to 3400K	+112
					85B	2/3	5500K to 3200K	+131

                                                                                                                                                  

  Mired (Micro-Reciprocal Degree) MIRED = 1000000/Kelvin                

Kelvin sistemi kullanılırken hesaplar zor olduğundan Micro-Reciprocal Degree'nin kısaltması olan MIRED derecesi kullanılmaktadır. Örnek olarak ev içerisinde Tungsten Işığı kullanılarak yapılacak bir çekimde sonuçların Turuncu çıkmasını önlemek için kullanmamız gereken düzeltme miktarı şöyle hesaplanmaktadır.

Film MIRED değeri - Mevcut Işık MIRED değeri = (1000000/5500) - (1000000/2800) = 182 - 357 = -175 MIRED. Bu durumda toplam -175 MIRED düzeltme yapmamız gerekecektir. Bunun için -130 MIRED düzeltme yapan 80B numaralı Mavi filtreyi, -45 MIRED düzeltme yapan Açık Mavi 82C filtresi ile birlikte kullanmamız gerekecektir. Açık mavi ve açık turuncu renkte olan filtreler düzeltme dışında fotoğrafa sıcak veya soğuk bir hava vermek için sık sık kullanılmaktadır.

Çekim yaptığımız ortamdaki doğal renkleri bozmadan iyi bir dengeleme yapmak için

Düzeltme miktarı =Film MIRED değeri - Mevcut Işık MIRED değeri

Örnek : günışığı 5500-5600K dir ve günışığı filmleri buna uygundur.. oda ışığı ise 2800k civarındadır.
1000000/5500 - 1000000/2800 denkleminden çıkan fark yaptığımız çekimde meydana gelecek farklılıktır ve mired cinsinden bu değere yakın bir filtre kullanılarak telafi edilebilir.
çıkan sonuç -175 mireddir.

Filtrelerin mired değerleri matematiksel hesaplamalarla bulunur ve kataloglarda bu değerler mevcuttur. Mevcut filtrelerin değerlerini öğrendikten sonra hangi filtre veya filtrelerin bu farklılığı ortadan kaldıracağı bulunur.

*UNUTULMAMASI GEREKEN*Işık ve boya (renk) arasındaki ilişki ters anlamda çalışır. Beyaz ışık (gün ışığı) prizmadan geçirildiğinde dalga boylarına göre tayfı meydana getiren farklı renkler ortaya çıkar. Bu renkleri boya olarak birbirine katarsak siyah rengi elde ederiz. Yine tayfı meydana getiren bu renkleri ışık olarak birbirine katarsak beyaz ışık elde ederiz. Işık olarak karışım toplamsal, boya-pigment olarak karışım çıkarımsal renk sentezidir. Toplamsal renk sentezinde üç ana rengin (kırmızı, yeşil, mavi) birleşmesiyle (değişik oranda karışımlarıyla) bütün renkler oluşturulur. Çıkarımsal renk sentezinde ise renkler beyazdan çıkarılarak oluşturulur. Filmde çıkarımsal renk sentezi kullanılırken, video-elektronik görüntü toplamsal renk senteziyle işler. Video görüntüsünde hiçbir renk gerçek renk değerinde değildir.

*Absorbsiyon: Absorbsiyon; cismin görülür rengine, cismin özelliğine, aydınlatan ışığın şiddeti ve etrafındaki diğer cisimlere bağlıdır. Gün ışığında kendi renginde görülen cismin rengi beyaz ışık içindeki renklerden geçirdiği veya yansıttığı renktir. Cisim ışık yansıtmıyorsa siyah, gelen ışığın hepsini yansıtıyorsa beyaz görünür. Eğer ışığın bir kısmını ve bütün renkleri aynı oranda yansıtıyorsa gri görünür. Beyaz olarak gördüğümüz cismin üzerinden üç ana renk (mavi, yeşil, kırmızı) çarpıp aynı şekilde yansıyordur.

Kırmızı olarak görülen cismin üzerinde mavi ve yeşil emilerek sadece kırmızı yansımaktadır. Cismin üzerinde mavi renk emiliyorsa, yansıyan kırmızı ve yeşil karışımı; sarı renk olarak görülür. 

Gördüğümüz çoğu renk "absorpsiyon" yolu ile oluşmuştur. Burada bir madde, gelen ışıkta bazı dalga boylarını absorbe ettikten sonra geriye sadece göründüğü renge ait dalga boylarını yansıtır. Transparan maddeler yansıttığı renkte değil, içinden geçirdiği dalga boyları renginde görünür. Bazı flüoresan boyalar aldıkları ışığı dalga boyunu değiştirerek farklı bir renkte ve dalga boyunda yansıtırlar. Fosforsan boyalar ise aldıkları ışığı depolayıp uzun sure saçabilirler. Bazen ışığın kendisi renklidir. Işığın kaynağı Kırmızı alev gibi sıcak veya neon/ateş böceği kimyasal ışığı gibi soğuk olabilir. Sabun köpüğünde ve su yüzeyindeki ince filmlerde birbirine çok yakın iki yansıtıcı yüzey vardır. Oluşan renkler, iki ayrı yüzeyden yansıyan ışık dalgaları arasında oluşan “interferans” sonucu oluşur. Bazı kelebek ve böceklerdeki doygun mavi ve yeşiller, CD ve plaklardaki renkler, difraksiyon (saçılma) yoluyla oluşur. En değerli yeşil renk  bu yolla oluşur. Gök yüzünün mavisi ise, toz ve su parçacıkları tarafından saçılan kısa dalga boylarından oluşur

White Balance (beyaz dengesi/beyaz ayarı) Renk dengesini sağlamak için videoda yada fotoğraf makinesinde ışık kaynaklarının renk basamaklarındaki farkları düzeltir. Farklı renk ısısına sahip ışık kaynaklarının etkisinde yapılan çekimlerde konuların doğru renklerinde kaydedilmesini sağlar. Kameranın üzerinde 3200K(İç çekimlerde, tungsten ışık kaynakları altında doğru renk dengesi verir), Kameralar üzerinde 5600K(gün ışığı altındaki çekimlerde renk dengesini sağlar), CustomWB(Karışık ışık koşulları altında ya da farklı renk isteklerinde) ve Auto WB( otomatik beyaz ayarı) seçeneği bulunur. Beyaz ayarı düğmesiyle, dolu çerçeve  olarak kadrajladığınız saf beyaz yüzey-beyaz bir kağıdın o ışık koşulunun renk ısısını kamera hafızasına alarak ayar yapar. Değişen ışık koşullarına göre bu ayar tekrarlanır. Genel renk dengesinin sıcak olmasını istiyorsanız, beyaz ayarını yanıltabilirsiniz. Objektifin ya da ışık kaynağının önüne white balance ayarı yaparken soğutucu mavimsi bir filtre koyabilirsiniz. Ayarı yaptıktan sonra filtreyi çıkartıp görüntüyü  daha sıcak renklerde kaydedebilirsiniz. Fotoğraf makinelerinde çekim yaptığınız ışık koşullarına karşılık gelen ikonu seçerek renk ısısıyla ilgili yaşayabileceğiniz uyum problemlerini ortadan kaldırabilirsiniz. Auto WB seçeneğinde çok karışık ışıklı bir ortamda değilseniz olabildiğince gerçeğe yakın sonuçlar alırsınız...ama menüden renk ısısını değiştirerek farklı etkiler yakalamanız mümkün...Ayrıca fotoğrafçılıkta uzunsüreli pozlamalarda, düşük enstantaneli çekimlerde ortamın ışık koşullarına bağlı renkısısı  kaydedilen görüntünün renklerini bozabilir; buna dikkat etmek gerekiyor...Tabi ki Photoshop ve benzeri görüntü işleme programları ile hatalar telafi edilebilir, video çekimlerden sonra color correction yapılabilir ama önemli olan sorunun farkında ve bilincinde olarak çekimler sırasında üretilen çözümler daha sağlıklı sonuçları beraberinde getirir...