"Kara Ölüm"-Veba maskeleri ve Kargalar

Vebalı hastaları tedavi ederken hastalığın solunum yoluyla bulaşmasını engellemek için Ortaçağ hekimlerinin taktığı maskeleri ilk gördüğümde sanki maske değilde alt tarafı insan üst tarafı karga bir canlı görmüşüm gibi ürpermiştim. Bu ürkütücü görünümün yaratıcısı kimdi? Kim akıl etmişti? Ve gerçekten o günlerde vebaya karşı korunmada işe yaramış mıydı?


1347-1351 yılları arasındaki bu çetin sınavda "Kara Ölüm" Avrupa nüfusu üzerinde büyük bir etki yaratmış ve Avrupa'nın sosyal temellerini değiştirmiş... Roma Katolik Kilisesi darbe almış, Museviler, Müslümanlar, yabancılar, dilenciler ve  azınlıklar zulmedilmiş,günlük yaşamın belirsizliği insanları "o günü" yaşamaya itmiş, bu da Boccacio'nun 1353'de yazdığı Decameron'a yansımıştır. Salgın boyunca tanık olduğu olaylardan etkilenen Boccaccio, 1348'de başlayıp, 1351'de bitirdiği Decameron'da salgın günlerinin Floransa'sını ele alır.  10 günde anlatılan 100 öykünün konuları ; mutluluklar, kadın erkek ilişkileri, gönül yaraları, yerinde verilen yanıtlar, çıkar peşinde koşan din adamlarıdır.

İnsan hayatının bu derece ucuzlaması üzerine edebiyatçılar, ‘anı yaşamak’ ve ‘hayattan zevk almak, yarını düşünmemek’ gibi konulara vurgu yapmaya başlamışlar. 

Çoğunlukla Batı Avrupa'da yaygın olan hastalık mikrobu Dünya nüfusunun 500 milyon olduğu bir dönemde 100 milyon insanın ölümüne neden olmuş. "Kara ölüm"e neden olan “Yersinia pestis” adlı bir bakteriydi ve bu bakterinin yol açtığı salgın da , fareler ve pireler aracılığıyla,  ticaret yolları üzerinden tüm dünyaya yayılabilmişti...

Kazılan hendeklere atılıp üzeri örtülenler, yakılanlar ve ve korumak için takılan bu acayip maskeler...
O dönemde hastalıklarla din görevlileri ilgileniyordu ve onlar da sonuçta ölüyorlardı. Yine o dönemde  dini inançlar sorgulanmış, Kilise’nin hastalığa çare bulamamasıyla farklı inanç ve akımlar ortaya çıkmıştı. ( hedonizm:zevk düşkünlüğü) ve (flagellant: kendi kendine acı çektirme) gibi eğilimler de baş göstermişti. Tüm hastalarla o zaman din görevlilerinin ilgilenmesi ve doğal olarak istisnasız hepsinin etkilenip, çoğunun ölmesi, cahilce din ve din mensuplarına karşı bir tavrın oluşmasına neden oldu. 

"Kara ölüm" ismi hem hastalığın deri altındaki kanamalarla deri rengini değiştirmesinden hem de hastalığın yarattığı kasvet ve kederi betimler...

Günümüzde Venedik Karnavalında karşımıza çıkan bu maskeler Veba günlerinin Avrupa ve özellikle İtalya'da toplum bilincine ne ölçüde bir yansıma yaptığını görmemizi sağlar. 

Veba doktorları bulaşıcı hastalıklara müdahale sırasında üzeri bal mumuyla kaplı bileklere kadar uzanan  kıyafeti ve özellikle kargadan esinlenerek tasarlanmış bu ürkütücü maskeyi takıyorlardı. Tarlalarda sıklıkla görülen tür olan Ekin Kargası(Corvus Frugilegus)ya da Kuzgundan "corvidae-kargagiller"in hepsinden esinlenilmiş olabilir...

İlginç olanı;" ya kuzun leşe ya devlet başa" atasözümüz sonuçta başarıya ulaşmak için ölümün göze alınmasını mı ifade eder, devlet olmazsa her yeri leş yiyiciler mi sarar yoksa devlet ile canlı canlı mı yenir bilinmez ama bizde yaşanır ve görülür! 
Söylemek istediğim Kuzgun ve karga aslında leş dahil olmak üzere hemen hemen her şeyi yer dolayısıyla diğer leş yiyen yırtıcı kuşlardan akbabalar da daha ölüm gerçekleşmeden  kurbanın başında bekleme, üşüşme durumları gerçekleştikçe ister istemez o günlerde vebalı hastanın başına bu kostüm ve maskeyle dikilen veba doktorunun doktordan çok leş yiyen kargayı görsel olarak işaret etmesi daha mümkün geliyor bana...Oh be cümle bitti!
Pagan tanrısı Odin'e dünyadan haberler getiren kuzgunları Huginn(düşünce)ve Munin(hafıza) bir yana Eskimolar, Bazı Kızılderi kabileleri ve Şamanlarda insanların kuzgunlar tarafından yaratıldığına inanılmaktaymış! 

Göz yerleri camlı olan bu maskenin içine karabiber veya başka baharatlar, kurutulmuş bitkiler konuyor böylelikle nefes yoluyla burundan mikrobun bulaşmasına engel olunacağına inanılıyordu. Ama onlarda bir bir ölmekten kurtulamıyordu. Nostradamus da bu veba doktorlarından biriymiş! Yıllar önce izlediğim filmden hatırlıyorum! Bir de Dan Brown'un "inferno"su-"Cehennem"i var ki orada da bu Kara Ölüm Maskelerinden bahsediliyor ...
Maske setinin İnternette  43 dolar satış fiyatı var farklı parti kostümleri gibi alıp bir partide giyebilirsiniz...